AI και Εργασία σε Ελλάδα και Ευρώπη: πρόοδος και πολιτικά διλήμματα*
Η ραγδαία ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) στην Ευρωπαϊκή Ένωση δημιούργησε νέα πολιτικά διλήμματα για το Ευρωπαϊκό και τα Εθνικά Κοινοβούλια. Όπως είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω στην πρόσφατη Διάσκεψη στις Βρυξέλλες, της Ευρωπαϊκής Κοινοβουλευτικής Εβδομάδας 2025, αναδύονται διαρκώς νέα πεδία προς ρύθμιση.
Η ενίσχυση της έρευνας, της ανάπτυξης και της εφαρμογής νέων τεχνολογιών έχει αναχθεί σε έναν από τους κύριους πυλώνες της στρατηγικής της ΕΕ για βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς της, ιδίως μετά τις εκθέσεις Ντράγκι και Λέττα. Η Ευρώπη, συγκεκριμένα, καλείται να προλάβει τις εξελίξεις και να γεφυρώσει το τεχνολογικό χάσμα με Κίνα και ΗΠΑ. Φαίνεται αναγκαίο να προτείνει μια νέα, καινοτόμο και ανθρωποκεντρική εναλλακτική απέναντι στην τεχνολογική κυριαρχία των άλλων διεθνών παικτών.
Στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την Τεχνητή Νοημοσύνη, η Ελλάδα επιλέχθηκε ως ένα εκ των επτά AI Factories της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελλάδα, άλλωστε, αξιοποίησε υποδειγματικά την AI σε συνθήκες κρίσης, όπως στον προγραμματισμό εμβολιασμών κατά την πανδημία. Η ταχεία ψηφιακή μετάβαση επετεύχθη, διότι το ανθρώπινο δυναμικό μας χαρακτηρίζεται από υψηλή εξειδίκευση στον τομέα της πληροφορικής και της μηχανικής μάθησης.
Ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς τομείς, μέσα στον οποίο ξεδιπλώνεται η δυναμική της AI είναι ο τομέας των εργασιακών σχέσεων. Ενδεικτικά, το 62% των Ευρωπαίων βλέπει θετικά την AI στην εργασία. Από την άλλη πλευρά, το 84% απαιτεί διαφάνεια και προστασία απορρήτου. Επιπλέον, σε περιπτώσεις όπου η ΑΙ επιφέρει ατομικές δυσμενείς επιπτώσεις, όπως η αυτοματοποιημένη απόλυση εργαζομένων, καταγράφεται αύξηση της ανασφάλειας και της κοινωνικής ανησυχίας.
Η χώρα μας έχει λάβει σημαντικά ρυθμιστικά μέτρα. Με τον νόμο 4801/2021, ενσωματώθηκε η Οδηγία 2019/1158, για τις εργασιακές σχέσεις σε πλατφόρμες. Οριοθετήθηκε η έννοια της «πλατφόρμας» ως εργοδότη και καθορίστηκαν τα κριτήρια διάκρισης μεταξύ εξαρτημένης εργασίας και σύμβασης έργου μεταξύ παρόχου υπηρεσιών και πλατφόρμας. Επιπλέον, ο νόμος 4961/2022 καθιέρωσε την υποχρέωση ενημέρωσης για τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης στον εργασιακό τομέα. Πρόσφατα, επίσης, ο νόμος 5163/2024, ενσωματώνοντας την Οδηγία 2022/2041, εισήγαγε αλγοριθμικά κριτήρια για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού, διατηρώντας συμπληρωματικά τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, ώστε οι αποφάσεις να συμβαδίζουν με τις πραγματικές ανάγκες των εργαζομένων.
Αν και η AI προσφέρει δυνατότητες βελτίωσης των συνθηκών εργασίας – με όρους διαφάνειας και δικαιοσύνης – εντούτοις, από τη μετάβαση προς την αυτοματοποίηση, ελλοχεύει ο κίνδυνος απώλειας θέσεων εργασίας που παραδοσιακά εκτελούνταν από ανθρώπους. Σύμφωνα με μελέτη του Bloomberg Intelligence, οι επικεφαλής τεχνολογίας των τραπεζών εκτιμούν ότι το 3% του εργατικού δυναμικού τους, κατά μέσο όρο, θα περικοπεί λόγω της τεχνητής νοημοσύνης. Είναι σημαντικό να αναζητήσουμε εγκαίρως λύσεις, για να αποφευχθούν νέες κοινωνικές ανισότητες.
Σε αυτό το πλαίσιο, καθοριστική είναι η προώθηση και η χρηματοδότηση της έρευνας στην πληροφορική, στις τηλεπικοινωνίες και στις τεχνολογίες ακριβείας. Το 68% επιπλέον των Ευρωπαίων εργαζομένων επιθυμεί περισσότερη εκπαίδευση για να μπορεί να αναλάβει νέους ρόλους. Στοχευμένες πολιτικές, όπως η δημιουργία data centers, hubs τεχνητής νοημοσύνης και η ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας θα επιτρέψουν την αξιοποίηση της AI με ασφάλεια, αποτελεσματικότητα και επίτευξη της κοινωνικής συνοχής. Η Ελλάδα διαθέτει επιστημονικό κεφάλαιο υψηλής ποιότητας. Αναμφίβολα δύναται να συνδράμει ουσιαστικά στη βιώσιμη τεχνολογική ανάπτυξη της ΕΕ.
